"Drzewo morwowe" Tomasz Białkowski

Tytuł Drzewo morwowe
Autor Tomasz Białkowski
Wydawnictwo Szara Godzina
Data wydania 2012-06-12
Stron 300

Nie znoszę, po prostu nie cierpię tego poczucia rozczarowania, gdy zasiadam do czytania powieści z interesującym opisem i przyciągającą wzrok okładką, a już po kilku stronach okazuje się, że ani trochę nie pokrywają się one z treścią książki. „Drzewo morwowe” zapowiadało się całkiem nieźle; poprzednie książki autora, Tomasza Białkowskiego, zebrały dobre recenzje i zdobyły nawet kilka nagród. Dodatkowo sporą zachętą była informacja, że prawa do sprzedaży tego kryminału nabyła jedna z niemieckich agencji literackich i to jeszcze przed jej polską premierą.

Akcja powieści rozgrywa się w 2004 roku w okolicach Olsztyna, gdzie grasuje seryjny morderca. Ofiarami brutalnych zbrodni padają starsi mężczyźni – prokurator, były policjant i lekarz. Wszyscy byli przed śmiercią bestialsko torturowani, a w ich ustach sprawca umieszczał białego, włochatego motyla jedwabnika. Sprawa morderstw staje się głośna w całym kraju, więc poczytna warszawska gazeta wysyła na miejsce dziennikarza Pawła Werensa, by przyjrzał się jej bliżej i napisał obszerny artykuł. Mężczyzna pochodzi z Olsztyna, jednak niechętnie powraca do rodzinnego miasta, z którym wiążą go traumatyczne wspomnienia (jakie, dowiadujemy się dopiero w ostatnich rozdziałach). Będąc na miejscu nie zatrzymuje się w domu ojca, lecz u stryja, byłego księdza, który wystąpił z Kościoła, by zawrzeć małżeństwo z ukochaną Elizą. To on naprowadza Pawła na właściwy trop – wszystkie zbrodnie okazują się być wzorowane na śmierci pierwszych chrześcijańskich męczenników. Werens coraz bardziej angażuje się w prowadzone przez siebie dziennikarskie śledztwo i odkrywa, że zbrodnie są związane z morderstwem sprzed dwudziestu pięciu lat, które ówczesna władza szybko zatuszowała.

Cóż, autor nie popisał się wielką oryginalnością, a jego pomysł na fabułę w ogóle mnie nie przekonał. Tajne bractwo pedofili, dodatkowo przyjmujące doktryny pewnego odłamu heretyków, działające na terenie północnej Polski w okresie głębokiego PRL-u brzmi tak absurdalnie, że nie wiem, czy się śmiać, czy płakać, czy po prostu pominąć to milczeniem. Poza tym wybranie na mordercę ogarniętego fanatyzmem religijnym garbusa ze spaloną twarzą, który wygląda niemal żywcem jak Quasimodo jedynie potęguje wrażenie całkowitego oderwania od rzeczywistości. Bez obaw, nie są to spojlery, autor dzieli się z czytelnikiem tą zaskakującą wiedzą już w pierwszych rozdziałach.

Okropnie wręcz irytował mnie główny bohater – młody ignorant, niemożliwie wręcz arogancki i zarozumiały. Nie wykazywał ani szczególnego polotu czy wiedzy, a gdy ktoś nie chciał lub nie mógł mu udzielić informacji, wpadał w złość, momentami graniczącą z furią. Jak choćby podczas rozmowy ze strażnikiem w więzieniu, który nie mógł panu Pawłowi przetłumaczyć, że w niedzielę nie zastanie dyrekcji na miejscu. Dla wielkiego dziennikarza z Warszawy graniczyło to wręcz z obrazą. Jak to? Przecież on tu specjalnie po to przyjechał? Ponadto, autor chciał chyba zrobić z niego kogoś na kształt polskiego Jamesa Bonda – gdzie Werens nie spojrzał, tam czekały na niego piękne, inteligentne kobiety, które niemalże z miejsca wyskakiwały na jego widok z ubrań. Jedna nawet to zrobiła, może zadziałał na nią fakt, że facet jeździł „rocznym czerwonym volkswagenem golfem GTI”? Szczerze mówiąc nie rozumiem, czemu Białkowski tak skupiał się na wyjątkowo szczegółowym uwzględnianiu czym kto jeździł. Skoro nie wprowadza to nic nowego do fabuły, to mało interesuje mnie fakt, że wuj Werensa jeździł „wyprodukowanym w osiemdziesiątym drugim roku, terenowym mercedesem klasy G. Model W 460, z silnikiem benzynowym o pojemności 2,3 i mocy stu dwu koni mechanicznych”.

Ostatnią i chyba najważniejszą rzeczą, jaka mierziła mnie podczas czytania był niestety styl autora. Używany przez niego język miejscami brzmiał jak wyjęty z wypracowania szkolnego, a w innych był nadmiernie wręcz literacki, co w efekcie dawało efekt sztuczności. Drażniło mnie czytanie o „lubieżnych spojrzeniach i uśmiechach”, „rubasznych starcach” czy „rozmowach z autochtonami” (sic!). Nie brakło też błędów językowych, np. „ubierania części garderoby”. Jestem bardzo ciekawa w co zostały ubrane? W kurtki, spodnie czy może podkoszulki? Z kolei podczas pisania dialogów, gdzie jedną ze stron był starsi ludzie, zwłaszcza ci mieszkający na wsi, autor popadł w przesadę w drugą stronę. Widzimy w nich niemalże bez wyjątku osoby ciemne, zacofane i nie potrafiące sklecić jednego poprawnego zdania.

Jedyną rzeczą, która spodobała mi się w książce, to jej wydanie – dosyć duża, wyraźna czcionka, która ułatwia czytania oraz przykuwająca wzrok okładka. Niestety jest to niewiele biorąc pod uwagę całokształt.

„Drzewu morwowemu” z przykrością mówię „nie” i nie zamierzam wypatrywać drugiej części losów Pawła Werensa, które mają ukazać się w książce „Kłamca”.

Moja ocena: 2/6

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Szara Godzina.