"Schizma" Jesús Bastante Liébana

Tytuł Schizma
Tytuł oryginału Cisma
Autor Jesús Bastante Liébana
Wydawnictwo Esprit 
Data wydania 2010-06
Stron 360

XVI wiek to burzliwy okres w dziejach Europy – czas wielu konfliktów zbrojnych, pierwszych wypraw do Nowego Świata oraz największego w historii kryzysu religijnego na starym kontynencie. Choć temat genezy i przebiegu reformacji rozpoczętej wystąpieniem Marcina Lutra przeciwko sprzedaży odpustów w Wittenberdze, a zakończonej rozłamem Kościoła katolickiego, jest niezwykle ciekawy, do tej pory był raczej rzadko wykorzystywany przez autorów powieści. Dlatego też z dużym zainteresowaniem sięgnęłam po powieść hiszpańskiego dziennikarza, Jesús Bastante Liébana, która kusi intrygującą okładką. Swoją drogą, czy nie zakrawa nieco na ironię fakt, że o kryzysie w Kościele pisze człowiek o takim imieniu?

„Schizma” to historia trzech niezwykłych postaci, które odegrały kluczową rolę w ówczesnej Europie, a których decyzje i wybory wpłynęły na dalszą historię świata. Mowa tu o cesarzu Karolu V Habsburgu, papieżu Hadrianie VI i niepozornym mnichu z zakonu augustianów, który zmienił losy Europy, Marcinie Lutrze. Znamiennym jest fakt, że każdy z nich pragnął jedynie poprawy sytuacji w Kościele katolickim, który trawiło wówczas wewnętrzne zepsucie. Powszechny upadek moralny kleru, sprzedaż odpustów, zwiększanie majątków watykańskich dygnitarzy kosztem najbiedniejszych i niezrozumiały dla wiernych skomplikowany obrządek mszy prowadzonych jedynie po łacinie wzbudzały sprzeciw i niechęć ze strony wielu wykształconych ludzi. Spowodowały także wystąpienie Lutra, którego zamiarem była reforma Kościoła, a nie jego podział, co często jest niestety pomijane na lekcjach historii w szkole. Okazuje się, że podobny cel przyświecał Hadrianowi VI, któremu udało się nawet wprowadzić pierwsze zmiany mające poprawić tę sytuację. Dlaczego więc doszło do tak dramatycznego rozłamu, który trwa do dnia dzisiejszego? Czego zabrakło – zrozumienia, dialogu, kompromisu?

Liébana z precyzją i skrupulatnością stara się odpowiedzieć na te pytania. Odniosłam jednak wrażenie, że nie do końca potrafił zdecydować, czy książka ta ma być „suchą” relacją faktów, czy zbeletryzowaną historią. „Schizma” to powieściowy debiut autora, który do tej pory napisał liczne książki z zakresu historii religii i współczesnych problemów Kościoła, i w znacznej mierze przypomina publikację naukową z niewielkimi jedynie wtrąceniami fikcyjnymi, dotyczącymi przede wszystkim rozważań wewnętrznych cesarza, papieża i Lutra. Nawet prowadzone przez nich rozmowy zawierają fragmenty wyciągnięte z dokumentów historycznych, przez co są wprawdzie kopalnią wiedzy o ówczesnej sytuacji, jednak na dłuższą metę nie przyciągają tak uwagi czytelnika i nie sprawiają, że kolejne rozdziały czyta się z wypiekami na twarzy.

Nie znajdziecie tu nieoczekiwanych zwrotów akcji, barwnych pościgów czy scen batalistycznych, „Schizma” to przede wszystkim opowieść o wielkiej polityce oraz intrygach knutych przez możnych i dygnitarzy, dla których priorytetem był jedynie własny interes. Po jej lekturze niewątpliwie każdemu nasunie się pytanie, czy rozłam w Kościele naprawdę był konieczny. Tak niewiele brakowało, by całkowicie zmienić bieg historii, uniknąć wojen religijnych i ścigania „heretyków”, których jedyną winą było to, że pragnęli zmian.

Największą zaletą książki jest przedstawienie trzech wielkich postaci historycznych jako zwykłych ludzi targanych rozterkami, niepokojami, potrzebujących wsparcia najbliższych. Do tej pory cesarza Karola V Habsburga znałam jedynie z perspektywy jego konfliktu z angielskim królem Henrykiem VIII. Jawił się w nim jako postać skrajnie negatywna, dobrze było więc spojrzeć na niego z nowej, bardziej obiektywnej strony.

„Schizma” skierowana jest przede wszystkich do miłośników książek historycznych, zbliżonych do publikacji popularno-naukowych. Obawiam się, że osoby poszukujące pasjonujących powieści na miarę Cornwella mogą poczuć się nieco zawiedzione.

Moja ocena: 4+/6

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Esprit

Recenzja ukazała się także na portalach Lubimy Czytać.