"Matka wszystkich lalek" Monika Szwaja

Tytuł Matka wszystkich lalek
Autor Monika Szwaja
Wydawnictwo Sol
Data wydania 2011-11
Stron 350

„Matka wszystkich lalek” to moje pierwsze spotkanie z twórczością Moniki Szwai, pisarki cenionej i płodnej, bo mającej na swoim koncie już kilkanaście powieści. Co z niego wynikło? Cóż, książka zauroczyła mnie już od pierwszych stron i wszystko wskazuje na to, że pani Szwaja zyskała nową czytelniczkę.

Akcja „Matki…” toczy się dwutorowo, w kolejnych krótkich rozdziałach przeplatają się ze sobą historie dwóch kobiet, Claire (bądź też Klary) Autret i Elżuni Szumacher. Dzieli je wszystko – wiek, pochodzenie, doświadczenia, a jednak ich drogi ostatecznie zbiegają się ze sobą, co pozwala przynajmniej jednej z nich uporządkować swoje życie.

Urodzona i wychowana na maleńkiej bretońskiej wyspie Claire, dwudziestoośmioletnia artystyczna dusza z polskimi korzeniami, otrzymuje list, który wywraca jej uporządkowaną codzienność do góry nogami. Pewien mężczyzna z Polski twierdzi, że jest jej ojcem i w ostatnich tygodniach swojego życia chciałby ją poznać. Po rozmowie z rodzicami Claire przekonuje się, że to prawda, postanawia więc przyjąć zaproszenie do Polski. Co czeka ją w nowym, nieznanym miejscu i kim okaże się jej prawdziwy ojciec?

Jednocześnie poznajemy historię Elżuni, która jako kilkuletnia dziewczynka została w czasie II Wojny Światowej uprowadzona przez niemiecką organizację Lebensborn – odbierającą polskim rodzicom dzieci o aryjskiej urodzie i przekazującą je do adopcji niemieckim małżeństwom. Poddane praniu mózgu i germanizacji dziecko stopniowo zapomniało swoich bliskich, stając się wierną i oddaną obywatelką niemiecką. Osamotniona i nierozumiejąca wszystkiego, co dzieje się wokół niej dziewczynka jedynych prawdziwych przyjaciół znalazła w lalkach, którym powierzała swoje smutki i radości. Z każdą znaczącą zmianą w życiu, utożsamiała się z kolejną kukiełką, która symbolizowała nową „Elżunię”, „Elizabeth”, „Lieschen”, itd.

Powieść porusza bardzo trudne tematy – z jednej strony mamy okres wojny, obozy koncentracyjne i Lebensborn, z drugiej życie rodzinne zbudowane na kłamstwie, nieszczęśliwą miłość i egoizm jednej osoby, który niszczy życie otaczających ją ludzi. Jednak nie jest to książka przygnębiająca, a wręcz przeciwnie – czyta się ją lekko i przyjemnie, napawa optymizmem i tchnie radością życia. Autorce udało się znaleźć złoty środek – nie popada w w skrajną melancholię i żałość, ale też nie bagatelizuje poruszanych przez siebie problemów. I chyba dzięki temu naprawdę skłania do przemyśleń i porusza.

W książce nie brak także zabawnych momentów, zwłaszcza kiedy do akcji wkracza nietuzinkowa rodzina głównej bohaterki, Klary. Do babci Any (lub jak ktoś woli – Hanny) zapałałam ogromną sympatią już od pierwszych chwil, gdy pojawiła się na kartach powieści. Jest obdarzona ogromnym poczuciem humoru, inteligencją i sprytem, a przy tym zamiłowaniem do gotowania i swatania swojej ukochanej wnuczki – i jak tu jej nie polubić? Jednak wisienką na torcie okazała się para sześcioletnich bliźniąt, Kinia i Minio, bezlitośnie szydzących z wszystkich dookoła i wściubiających nosy nie tam, gdzie trzeba.

Jedynym mankamentem, choć niezbyt dokuczliwym, okazało się zakończenie powieści. Spodziewałam się silniejszego związku pomiędzy obydwiema bohaterkami, Klary i Elżuni, a przede wszystkim mocniejszego akcentu w podsumowaniu historii tej drugiej.

„Matka wszystkich lalek” bardzo pozytywnie mnie zaskoczyła, jest poruszającą, choć pełną ciepła opowieścią, którą mogę Wam szczerze polecić, zwłaszcza na zbliżające się wielkimi krokami jesienne wieczory.

Moja ocena: 5/6

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Sol.

Recenzja ukazała się także na portalach Lubimy Czytać.