"Spiżowy łabędź" Kaari Utrio

Spiżowy łabędź, Kaari Utrio
Szara Godzina, 2012

„Spiżowy łabędź” zachwycił mnie, zanim jeszcze przeczytałam pierwszy rozdział. 

Po pierwsze, akcja powieści toczy się w XI-wiecznej Europie. Po drugie, jej główna bohaterka jest Finką wykazującą szamańskie zdolności. Po trzecie, wśród głównych bohaterów znajduje się wielu Wikingów. Czy można więc wymarzyć sobie lepszą lekturę dla osoby rozkochanej w powieściach fantastyczno-historycznych i mającej dużą słabość do kultury skandynawskiej i fińskiej?

„Spiżowy łabędź” to historia Terhen, którą poznajemy jako malutką dziewczynkę obdarzoną dużą magiczną mocą. Nie ma ona szczęśliwego dzieciństwa – pozbawiona prawdziwego domu i bliskich osób, marzy jedynie o bezpieczeństwie i spokoju. Jej matka zostaje zamordowana przez brutalnego męża, który sprzedaje kilkuletnie dziecko przebywającemu akurat w grodzie dawnemu znajomemu. Ten wprawdzie troszczy się o nią, jednak wkrótce umiera. Jej jedynym przyjacielem jest dobroduszny, ale niezbyt rozgarnięty wareski chłopiec, Eryk. Niezwykłe koleje losu sprawiają, że Terhen trafia na dwór kijowskiego władcy, Jarosława, gdzie pomyłkowo zostaje uznana za jedną z córek z szwedzkiego króla. Od tej pory jej życie diametralnie się zmienia, jednak nie pod każdym względem jest to zmiana na lepsze…

Jest to drugie wydanie tej książki w Polsce, po raz pierwszy ukazała się ona w 1997 roku pod tytułem „Miedziany ptak”, ale przeszła raczej niezauważona. A szkoda, bo drzemie w niej naprawdę spory potencjał i z pewnością spodoba się ona wszystkim miłośnikom powieści historycznych. Kaari Utrio zabiera czytelnika w fascynującą podróż po niemal całej średniowiecznej Europie – od zimnej Finlandii, poprzez Ruś Kijowską, Konstantynopol, kraj Madziarów, Normandię, aż do Brytanii. Spodobał mi się sposób, w jaki autorka przedstawiła całkowicie odmienne kultury. Barbarzyńskich Skandynawów i Normanów przeciwstawia niezwykle rozwiniętemu Bizancjum. Nie ocenia jednak i nie ocenia, kto był lepszy, a kto gorszy – w miarę obiektywnie pokazuje jedynie, jak diametralnie różniło się życie ludzi w ówczesnej Europie.

Wątek fantastyczny nie jest w książce dominujący i pojawia się właściwie jedynie w odniesieniu do niezwykłych mocy Terhen, które uaktywniają się niezależnie od jej woli w sytuacjach kryzysowych lub na skutek jej przerażenia. Są one najbardziej widoczne zwłaszcza w początkowych rozdziałach powieści, opowiadających m.in. o wierzeniach Finów i mocy ich szamanów, schodzących do świata umarłych. Im dalej jednak główna bohaterka oddala się od ojczyzny i traci poczucie własnej tożsamości, tym rzadziej ujawnia się jej moc.

W zasadzie jedyną rzeczą, do której mogłabym mieć zastrzeżenia jest niewiarygodna zdolność Terhen do wychodzenia z kłopotów oraz pewien schemat wydarzeń, który powtarzał się w każdym miejscu, do którego się udała. Wyrosła na niezwykle piękną kobietę, zdecydowanie wyróżniającą się na tle innych, wzbudzała więc zainteresowanie wszystkich mężczyzn, jacy stanęli na jej drodze. Niemal wszędzie trafił się łotr, który chciał ją wykorzystać, tudzież poślubić wbrew woli i wykorzystać dopiero później. Zawsze też przychodził jej na ratunek wierny Eryk lub jej magiczne zdolności. Powieść ma jednak w sobie coś na tyle urzekającego, że tego rodzaju rozwiązania nie wzbudzały mojej irytacji, a raczej potęgowały wrażenie, że mam do czynienia z obszerną legendą lub baśnią. A w nich przecież wszystko zwykle kończy się szczęśliwie.

Kaari Utrio to fińska pisarka, która ma na swoim koncie ponad siedemdziesiąt powieści historycznych oraz prac popularnonaukowych, głównie z zakresu feminizmu. Choć nie zgadzam się do końca z jej przekonaniami, nie mogę odmówić jej niezwykłego talentu do snucia fascynujących historii mam szczerą nadzieję, że wkrótce w Polsce ukażą się także pozostałe powieści jej autorstwa.

Z niecierpliwością czekam na kolejny tom przygód Tehren i Eryka, „Walecznego jastrzębia”, który ma ukazać się w przyszłym roku. Cykl polecam wszystkim czytelnikom lubiącym interesujące połączenie historii i magii (ze zdecydowaną przewagą tej pierwszej), w której znajdziecie zarówno opowieść miłosną, jak i liczne przygody i nieoczekiwane zwroty akcji.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Szara Godzina.