"Ladacznica" Emma Donoghue

Ladacznica, Emma Donoghue
Papierowy Księżyc, 2013

Londyn, XVIII wiek. Trzynastoletnia Mary Saunders, córka ubogiej szwaczki, nie potrafi pogodzić się z życiem, jakie przypadło jej w udziale. Nie zamierza iść w ślady zgorzkniałej matki, która straciła zdrowie na ciężkiej pracy, a i tak ledwie wiąże koniec z końcem. Największym marzeniem dziewczyny jest wybicie się i wspięcie się po szczeblach drabiny społecznej, co pozwoliłoby jej w końcu nosić upragnione kolorowe, eleganckie suknie…

Swoją pierwszą kolorową wstążkę Mary dostaje jako zapłatę od mężczyzny, który wykorzystując jej naiwność i nieodpartą chęć zdobycia ozdoby, gwałci ją w ciemnym zaułku. Gdy po kilku miesiącach okazuje się, że dziewczyna jest w ciąży, matka wyrzeka się jej i wyrzuca z domu. Ciemne ulice Londynu nie są bezpiecznym miejscem dla trzynastolatki – Mary pada ofiarą grupy zwyrodniałych żołnierzy, którzy po kilku godzinach pozostawiają ją w rynsztoku na pewną śmierć. Znajduje ją tam prostytutka Doll, która przygarnia dziewczynę i wprowadza w tajniki swojego fachu. Wkrótce Mary, ubrana w kolorową, wyzywającą suknię, wraz ze swoją wybawicielką i pierwszą w życiu przyjaciółką przemierza ulice miasta, sprzedając jedyne, co jej pozostało – własne ciało.

Autorka z niezwykłą precyzją, wiernie i szczegółowo maluje przed oczyma czytelnika obraz osiemnastowiecznego Londynu. Nie jest to widok napawający optymizmem. Wraz z główną bohaterką poznajemy brudne, śmierdzące zaułki i ulice, na których w najlepszym razie można stracić sakiewkę, w najgorszym zostać pchniętym nożem pod byle pretekstem. Przetrwanie zależy jedynie od sprytu, umiejętności przystosowania się i przełknięcia własnej dumy.

Świat, w którym przyszło żyć Mary Sauders jest nieprzyjazny tym, którzy mają ambicję wybić się poza własną klasę społeczną. Biednych i bogatych oddziela bariera nie do pokonania, a o wartości człowieka nie stanowi jego inteligencja, uroda czy charakter, a nazwisko i posiadany majątek. Z kart powieści wyłania się bardzo gorzki obraz, w którym człowiek pozbawiony pieniędzy jest niczym robak, którego byle drańz pełnym portfelem ma prawo zdeptać i wbić w ziemię bez żadnych konsekwencji. Gorycz ta wzrastam, gdy uświadomimy sobie, jak bardzo wizja ta jest prawdziwa.

Postać głównej bohaterki nie wzbudza sympatii, trudno jest jej jednak nie współczuć. Doświadczenia zdobyte na ulicy bardzo szybko zmieniają Mary w osobę cyniczną i wyrachowaną, za nic mającą jakiekolwiek normy moralne. Po głębszym zastanowieniu można jednak dostrzec, że pewien rys patologiczny w jej charakterze ujawniał się jeszcze zanim została zmuszona do kupczenia własnym ciałem. Maniakalne wręcz dążenie do zdobycia bogactwa, nienawiść i wzgarda do otacających ją ludzi oraz destrukcyjny wpływ na tych, którzy żywili do niej cieplejsze uczucia, nie pozwalają czytelnikowi polubić Saunders. Z drugiej jednak strony, gdy uświadomimy sobie, że to dopiero kilkunastoletnia dziewczyna, której przyszło w błyskawicznym tempie poznać życie od jego najgorszej strony, nie sposób nie odczuć żalu nad jej losem.

Choć na pierwszy plan zdecydowanie wysuwa się główna bohaterka, na kartach książki pojawia się cała plejada perfekcyjnie nakreślonych postaci. Próżno szukać tu czarno-białego podziału na dobrych i złych, znajdziemy natomiast całą gamę szarości. Emma Donoghue rewelacyjnie obnaża ludzką hipokryzję i małostkowość, pokazując że wyuzdana i wulgarna prostytutka potrafi okazać więcej miłosierdzia niż bogobojna matrona, a szanowany wikary może być nikczemnikiem żerującym na cudzym nieszczęściu.

Podsumowując, „Ladacznica” to świetna powieść psychologiczno-obyczajowa, której akcja przenosi nas wprawdzie do osiemnastowiecznego Londynu, jednak wydźwięk jest uniwersalny. Natura ludzka pozostała taka sama, zmieniły się jedynie realia i warunki naszego życia. To także opowieść o tym, że nie można uciec od własnej przeszłości, a skutki popełnionych błędów potrafią  dopaść nas w najmniej spodziewanym czasie. Autorka po raz kolejny udowodniła, że stanowi klasę samą w sobie, dlatego serdecznie zachęcam Was do sięgnięcia po historię Mary Saunders.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Papierowy Księżyc