"Bezcenny" Zygmunt Miłoszewski

Portret Młodzieńca Rafaela Santi to najważniejsze i najcenniejsze dzieło, które zaginęło w trakcie II Wojny Światowej z polskich muzeów. Do tej pory jego los pozostaje nieznany, nie wiadomo, czy został zniszczony, czy też przetrwał i cieszy oko prywatnego kolekcjonera. 

Jego odnalezienie to najważniejsze zadanie, jakie stoi przez doktor Zofią Lorentz, urzędniczką MSZ odpowiedzialną za odzyskiwanie zaginionych zbiorów. Gdy Młodzieniec zostaje w końcu namierzony, staje ona na czele czteroosobowego – niezwykle barwnego trzeba przyznać - zespołu i rusza na drugą stronę Atlantyku, by go odzyskać. Problem polega na tym, że jedynym sposobem, by tego dokonać, jest włamanie i kradzież.

Główni bohaterowie stanowią tak wybuchową mieszankę, że nie sposób przejść koło nich obojętnie. Poza rozkochaną w sztuce, a jednocześnie twardą i nie uznającą kompromisów Zofią, w skład grupy wchodzą także cyniczny marszand o złotym sercu (swoją drogą jej dawny kochanek), emerytowany komandos, będący jednocześnie jednym z najlepiej wyszkolonych polskich szpiegów, a także szwedzka złodziejka dzieł sztuki, zwolniona na tę okazję z grudziądzkiego więzienia. Każda z postaci jest barwna, nie sposób ich nie polubić i im nie kibicować. Zwłaszcza trudno nie dać się porwać urokowi skandynawskiej arystokratki, która polski opanowała biegle, jednak w wersji grypsującej.

Na pierwszy rzut oka można by wpisać „Bezcennego” w nurt thrillerów, których wysyp nastąpił po sukcesie „Kodu…” Dana Browna. Nie dajcie się jednak zwieść pozorom. Owszem, mamy tu tajemnicę, która sprawi, że historię dwudziestego wieku trzeba będzie napisać na nowo. Owszem, jest i ekipa poszukiwaczy, którzy z jednych kłopotów pakują się w kolejne, ale cudem niemalże udaje im się wyjść z nich obronną ręką. Owszem, wszystko kręci się wokół jednego z najbardziej poszukiwanych i tajemniczych obrazów, notabene pochodzącego z tego samego okresu co „Ostatnia Wieczerza”, która wywołała tyle sensacji w „Kodzie…”. Gdyby spojrzeć na fabułę jedynie pod kątem tych – nie ma co ukrywać - sztampowych pomysłów, ujrzymy jedynie kolejny brownopodobny thriller.

„Bezcenny” to jednak znacznie więcej! Miłoszewski bawi się schematami, żongluje nimi wzbogacając je o własne pomysły, dzięki którym najbardziej odtwórcze sceny staje się majstersztykiem. Rewelacyjny warsztat pisarski autora, ironia oraz czarny humor, jakie przebijają z każdej niemalże strony sprawiają, że książkę po prostu chce się czytać i trudno się od niej oderwać. To co w wykonaniu pośledniego pisarza trąciłoby wtórnością i kiczem, w wykonaniu Miłoszewskiego rozkwita świeżością i pełnią barw.

Przy okazji, niejako mimochodem, autor bez skrupułów i cienia litości, a jednocześnie w pełnym kpiarskiego uroku tonie, wytyka ślepe zapatrzenie naszych najwyższych władz w Stany Zjednoczone, wielkiego „sojusznika zza oceanu”. Dostaje się także i to solidnie naszej scenie politycznej - i to zarówno tym stojącym u steru władzy, jak i opozycji, a nawet mniej znaczącym szaraczkom. Oczywiście wszystko bez nazwisk, ale łatwo domyśleć się, o kogo chodzi. Do moich ulubionych scen zdecydowanie należały rozmowy doktor Zofii z premierem, które są mistrzostwem samym w sobie.

Podsumowując, nie zawaham się stwierdzić, że „Bezcenny” to jedna z lepszych książek, jakie czytałam w ostatnim czasie. Ubawiłam się setnie, gdzieniegdzie wzruszyłam, a w jeszcze innych momentach pokiwałam w zadumie głową nad przenikliwością autora w obserwowaniu współczesnego świata. Miłoszewski zapewnia rozrywkę na najwyższym poziomie, dlatego też z pełną odpowiedzialnością polecam i to nie tylko fanom gatunku.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu W.A.B.