"Legion" Elżbieta Cherezińska

Nie od dziś wiadomo, że w kwestiach podejścia do własnej historii mamy niesamowitą wręcz skłonność do martyrologii. Można czasem odnieść wrażenie, że więcej mówi się o męczennikach niż o tych, którym naprawdę udało się czegoś dokonać. Dotyczy to między innymi Brygady Świętokrzyskiej – oddziału Narodowych Sił Zbrojnych, walczącego podczas II Wojny Światowej z niemieckimi i sowieckimi oddziałami. Komunistyczna propaganda przypięła im łatkę polskich faszystów, dosyć skutecznie - jak się okazuje – deprecjonując ich osiągnięcia w pamięci całego społeczeństwa.

Elżbieta Cherezińska przyzwyczaiła nas do pasjonujących powieści historycznych, dotyczących przede wszystkim średniowiecznej Skandynawii. Nie tak dawno zachwyciła rewelacyjną „Koroną Śniegu i Krwi” udowadniając, że równie dobrze odnajduje w Polsce podczas rozbicia dzielnicowego. Tym razem autorka postawiła na II Wojnę Światową i po raz kolejny pokazała, że nie ma sobie równych.

Większość książek opowiadających o rzeczywistości wojennej pełna jest patosu i bardzo subiektywnego punktu widzenia. Cherezińska dokonała niemalże cudu – w obiektywny sposób przedstawiła historię polskich żołnierzy walczących w różnych formacjach tworzonych z ramienia różnych ugrupowań - od prawa do lewa. Wbrew temu, co można przeczytać choćby w oficjalnej recenzji na stronie wyborcza.pl, „Legion” nie jest prawicową laurką, lecz próbą zerwania z wersją historii serwowaną nam po wojnie przez władze podlegające Sowietom.

Akcja „Legionu” toczy się od pierwszych dni wojny aż do chwili jej zakończenia. Początkowo mnogość wątków i postaci może nieco przytłaczać, jednak im dalej w las, tym sytuacja staje się coraz bardziej przejrzysta i klarowna. Na pierwszy plan wysuwają się przede wszystkim Leonard Szczęsny Zub-Zdanowicz ("Ząb"), Władysław Kołaciński ("Żbik"), Władysław Marcinkowski ("Jaxa"), nie brak tu jednak licznych postaci drugoplanowych, które odgrywają równie istotną rolę w fabule. Znaczna część bohaterów pojawiających się na kartach powieści to postaci historyczne, a nawet ci fikcyjni stworzeni zostali przez autorkę jako zlepek różnych, faktycznie istniejących ludzi. Chylę czoła przed autorką za ogrom pracy, jaki musiała włożyć podczas zbierania materiałów źródłowych – z pewnością była to praca tytaniczna, ale efekt naprawdę był tego warty.

Książka wciąga od pierwszych stron i to zarówno ze względu na fabułę, jak i styl pisania Cherezińskiej – fascynujący, wciągający i (nieco przewrotnie biorąc pod uwagę tematykę) pełen humoru. I absolutnie nie oznacza to, że podeszła do tematu zbyt lekko. Wręcz przeciwnie, lektura wywołuje całą gamę emocji – od wzruszenia i współczucia, poprzez złość i poczucie bezsilności, aż po poczucie dumy i solidarności z tymi, którzy walczyli. Jednocześnie jednak brak tu, wspomnianego już przeze mnie, uderzania w męczeński ton. Można uznać, że autorka pisze „ku pokrzepieniu serc”, jednak miejscami pod względem wykonania jej powieści bliżej do tarantinowskich „Bękartów wojny” niż do kolejnego martyrologicznego pomnika.

Czy polecam? Obowiązkowo! To jedna z tych książek, które każdy powinien przeczytać, zwłaszcza młodzież, której usilnie się wmawia, że być dumnym z własnej historii to powód do wstydu. A jako podsumowanie pozwolę sobie przytoczyć wypowiedź autorki zaczerpniętą z posłowia:

Cieszmy się naszą historią. Poznawajmy ją z ciekawością i radością. Pomniki zamieniają bohaterów w kamień, a historię czynią twardą i nieprzystępną. Opowieści mogą otwierać przeszłość i oddawać ludziom/historii życie. Bierzmy je takim, jakim było. W nas też jest Las.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Zysk i S-ka