"Słowo i miecz" Witold Jabłoński

Od zarania dziejów wiadomym jest, że historię piszą zwycięzcy. Każde wydarzenie można przedstawić w lepszym świetle, niewygodne fakty zaś przemilczeć. Zwycięzców nikt nie rozlicza, bo poznajemy tylko ich wersję - już wygładzoną i odpowiednio podrasowaną. Czy kogokolwiek można za to winić? Oczywiście nie, ale warto czasem poznać historię przedstawioną z punktu widzenia tych, którzy zostali skazani na porażkę.

W podręcznikach historii chrzest Polski opisywany jest dosyć skrótowo i lakonicznie, można też nabrać przekonania, że proces chrystianizacji naszego kraju przebiegł bez większych zakłóceń. Mieszka I i jego potomków, zwłaszcza Bolesława Chrobrego, przedstawia się jako bohaterów, którzy zjednoczyli  polskie ziemie i niejako wprowadzili nas do tzw. cywilizowanej Europy. Z kolei o powstaniach ludności wiernej dawnej wierze, które miały miejsce kilkadziesiąt lat po oficjalnym przyjęciu chrztu, mówi się stosunkowo niewiele. Jest to najczęściej drobna wzmianka, o której później mało kto pamięta.

Wizja historii, jaką prezentuje Witold Jabłoński, znacznie różni się od tej, którą wynieśliśmy ze szkoły. Pokazuje bowiem proces chrystianizacji z punktu widzenia ludzi, którzy chcieli pozostać wierni religii wyznawanej przez swoich ojców i dziadów. Nie rozumieli doktryny chrześcijańskiej, postrzegając ją jako obcą, niemiecką wiarę, narzuconą im siłą przez bezwzględnego władcę. Bolesław Chrobry to nie szlachetny, mężny wojownik, ale brutalny i pozbawiony skrupułów okrutnik, idący po trupach do celu.

Jednak „Słowo i miecz” nie jest powieścią stricte historyczną, a historycznym fantasy, w którym nie brak magii i stworzeń ze słowiańskich podań i mitologii. Główną bohaterką powieści jest młodziutka Dziewanna, która dotkliwie skrzywdzona przez Chrobrego, poprzysięga zemstę zarówno wszystkim Piastom, jak i chrześcijaństwu. Jako pogańska wieszczka, wybranka bogini Mokoszy staje na czele buntu przeciwko władzy i nowej religii. Dzięki niej właśnie stopniowo odkrywamy skomplikowany system wierzeń dawnych Słowian, a jednocześnie odbywamy wędrówkę po Nawii, słowiańskich zaświatach.

Powieść czyta się po prostu błyskawicznie. Jabłoński przenosi nas w brutalny świat średniowiecza, gdzie życie łatwiej jest stracić niż zachować, gdzie ludzka dola jest zaledwie igraszką w rękach bogów. Z jednej strony dostajemy klarowny opis sytuacji polityczno-społecznej Mazowsza i Wielkopolski, a z drugiej guślarzy, strzygi, berserków i czarną magię. Mieszanka to wybuchowa, ale jakże smakowita.

Niestety wydawca wyświadczył powieści niedźwiedzią przysługę określając ją mianem „słowiańskiej gry o tron”. Z tego względu, jak można przeczytać w licznych opiniach chociażby na LC, niektórzy czytelnicy sięgający po „Słowo i miecz” spodziewali się historii na miarę George’a R.R. Martina i nieco się zawiedli. Powiedzmy to sobie jasno i klarownie – powieści te nie łączy nic poza faktem, że w obydwu toczy się bezpardonowa walka o władzę oraz wypieranie starej religii przez nową. Obydwie są świetne i wciągające, ale na swój sposób. Poza tym, czy naprawdę musimy reklamować dobrą polską prozę posiłkując się zapewnieniem, że oto mamy polski odpowiednik jakiegoś amerykańskiego pisarza?

Sięgając po „Słowo i miecz” oczekiwałam pasjonującej historii i to właśnie dostałam. Autor przekonał mnie do siebie na tyle, że z pewnością sięgnę też po jego pozostałe powieści, w pierwszej kolejności po sagę o Witelonie. Z niecierpliwością czekam także na kontynuację „Słowa i miecza”, która – jak wierzyć informacji na okładce – jest właśnie w przygotowaniu.

Książkę przeczytałam w ramach wyzwania Z półki.

A na zaostrzenie apetytu jeszcze trailer z fajną nutą: