"Katarzyna Wielka. Gra o władzę" Ewa Stachniak

Tytuł Katarzyna Wielka. Gra o władzę
Autor Ewa Stachniak
Wydawnictwo Znak
Rok wydania 2012
Stron 512

Po raz kolejny powiedzenie, że cudze chwalicie, a swego nie znacie, okazało się do bólu wręcz prawdziwe. Od dawna zachwycam się prozą Philippy Gregory, lecz dopiero teraz odkrywam polskie pisarki, które w niczym jej nie ustępują. Kilka tygodni temu entuzjastycznie pisałam o powieści Renaty Czarneckiej „Barbara i król”, a dzisiaj chciałabym podzielić się z Wami wrażeniami z lektury absolutnie fantastycznej „Katarzyny Wielkiej” pióra Ewy Stachniak.

Rosyjska caryca zapisała się na kartach historii jako bezwzględna, ale i utalentowana władczyni. W kontekście dziejów Polski prowadzona przez nią polityka nabiera wyjątkowo gorzkiego posmaku. Choć rządziła samodzielnie przez trzydzieści cztery lata, znana była ze swojego bujnego życia erotycznego i licznych kochanków, wśród których znalazł się także Stanisław August Poniatowski. Niewiele jednak wiadomo o jej młodości i początkach rządów.

Gdy młodziutka, zaledwie czternastoletnia księżniczka Zofia Anhalt-Zerbst przybywa na rosyjski dwór, nikt nie spodziewa się, że ta niepozorna, delikatna dziewczyna stanie się najpotężniejszą władczynią XVIII-wiecznej Europy. Chociaż panująca wówczas caryca Elżbieta wybiera ją na żonę dla swego siostrzeńca Piotra, następcy tronu, niewielu dworzanom i carskim zausznikom wybór ten przypada do gustu. Najmniej zaś samemu Piotrowi, który zamiast narzeczoną woli zajmować się armią ołowianych żołnierzyków, przynosząc je w późniejszym czasie nawet do małżeńskiej sypialni.

Jedyną osobą, która od samego początku wspiera młodą księżniczkę, jest Warwara Nikolajewna, z pochodzenia Polka, pełniąca na dworze rolę carskiego szpiega. Wkrótce Warwara, będąca jednocześnie narratorką powieści, rozpoczyna niebezpieczną podwójną grę, której stawką może być jej własne życie. Zwłaszcza, że na dworze przywileje i łaskę traci się równie szybko, co zyskuje.

Ewa Stachniak stworzyła porywającą, absolutnie wciągającą powieść, która zachwyca od pierwszych do ostatnich stron. Doskonale oddała realia dworskiego życia – poczynając od splendoru i przepychu otaczającego carską rodzinę, aż po pożałowania godne warunki życia drobnych służących. Jednak to nie pieczołowitość opisów stanowi główną zaletę książki, a doskonale przedstawione postaci. Na pierwszy plan wysuwają się dwie rywalizujące ze sobą kobiety – caryca Elżbieta oraz Zofia, która po przejściu na prawosławie przyjęła imię Katarzyna Aleksiejewna.

Było to moje drugie literackie spotkanie z Elżbietą. W „Carycy” Ellen Alpsten, opowiadającej historię jej matki, Katarzyny I, dała się poznać jako rozwiązła i obdarzona niezbyt wyrafinowanym intelektem egoistka. Obraz jej osoby przedstawiony przez Ewą Stachniak pokazuje ją w tym samym świetle. Autorka poszła jednak dalej i nie zadowoliła się czarno-białym ukazaniem jakiejkolwiek postaci. Choć caryca drażni swoją potrzebą nieustannego uwielbienia i całkowitym brakiem empatii, jednocześnie wzbudza litość. Zwłaszcza, gdy na łożu śmierci ukazuje swoje drugie oblicze – zgorzkniałej, samotnej kobiety, targanej wyrzutami sumienia za popełnione zbrodnie.

Znacznie trudniej jest ocenić Katarzynę. Z jednej strony nie sposób nie poczuć do niej sympatii, współczucia i podziwu za niezwykły hart ducha, który pozwolił jej przetrwać upokorzenia doznawane niemal na każdym kroku podczas pierwszych lat jej pobytu w Rosji. Z drugiej jednakże strony w najmniej oczekiwanych momentach zaskakuje przedmiotowym traktowaniem ludzi, którzy obdarzyli ją zaufaniem. Zastanawiać się można, na ile ukształtowały ją pierwsze doświadczenia na carskim dworze i jak wyglądałaby historia Europy, gdyby jej małżeństwo z Piotrem było udane.

Smaczkiem dla polskich czytelników będzie z pewnością postać Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego romans z Katarzyną. I ponownie pozostaje nam gdybanie - co by było, gdyby ich związek miał szansę przerodzić się w coś więcej…

„Katarzyna Wielka. Gra o władzę” to powieść, która nie pozwala się od siebie oderwać nawet na chwilę. Zachwyciła mnie i oczarowała, dlatego Was także serdecznie zachęcam do jej lektury.

Moja ocena: 6/6

Książkę przeczytałam w ramach wyzwań Z półki oraz "Rosyjsko mi".