"Jaskiniowiec" Jørn Lier Horst (recenzja przedpremierowa)

Co pewien czas wydawnictwa raczą nas zapowiedziami powieści autorów, którzy mają okazać się „kolejnymi Larssonami” lub następczyniami Camilli Lackberg. Tym razem pojawił się „nowy Jo Nesbø” i jego powieść określona mianem „Najlepszego norweskiego kryminału roku 2012”. Chodzi oczywiście Jørna Liera Horsta i jego „Jaskiniowca”, którego premiera będzie miała wprawdzie miejsce dopiero 10 września, ale o którym już zrobiło się dosyć głośno.

Do pewnego stopnia rozumiem, dlaczego niemal każdy nowy na polskim rynku skandynawski autor porównywany jest z tymi, którzy zdobyli już zaufanie i uznanie czytelników. Jednak (jak zwięźle, ale trafnie stwierdziła to AnnRK) „Horst to nie Nesbø, Nesbø to nie Horst”. Owszem, pochodzą z tego samego kraju. Owszem, piszą kryminały. Owszem, wychodzi im to doskonale. I właściwie to by było na tyle.

„Jaskiniowiec” wchodzi w skład cyklu o Williamie Wistingu, policjancie ze stosunkowo niewielkiego norweskiego miasteczka Larvik. Książkę otwiera scena odnalezienia zwłok niejakiego Viggo Hansena, jednego z sąsiadów głównego bohatera. Nic nie wskazuje na ingerencję osób trzecich, mężczyzna został znaleziony we własnym salonie przed nadal włączonym telewizorem. Problem w tym, że zmarł… cztery miesiące wcześniej. W tym czasie nikt nie zauważył jego nieobecności, anonimowy człowiek żyjący na uboczu okazał się tak samotny, że nawet jego śmierć przeszła niezauważona. Córka Wistinga, Line, postanawia napisać artykuł na jego temat, by zwrócić uwagę społeczeństwa na postępującą znieczulicę i obojętność wobec drugiego człowieka. W związku z tym rozpoczyna śledztwo mające na celu odkrycie, jakim człowiekiem był Hansen.

W tym samym czasie jej ojciec skupia się już na znacznie bardziej skomplikowanej sprawie – podczas wycinki drzew zostają znalezione zwłoki mężczyzny, które, jak się okazuje, również czekały na odnalezienie kilka miesięcy. Tym razem jednak ewidentnie policja ma do czynienia z morderstwem, a ślady sugerują, że zamieszany jest w nie seryjny morderca, po którym słuch zaginął blisko dwadzieścia lat wcześniej.

Policyjne dochodzenie i dziennikarskie śledztwo trwają jednocześnie i pozornie niezależnie od siebie, czytelnik jednak dość szybko może zorientować się, że obydwie sprawy są ze sobą powiązane. Trudno tylko uchwycić, co naprawdę je łączy. Horst myli tropy, ujawnia fragmenty informacji, na podstawie których można  wysnuć wnioski, które po kilku lub kilkunastu rozdziałach okazują się całkowicie błędne. Do samego końca nie potrafiłam wskazać mordercy, choć ten wcale nie stał w całkowitym cieniu. I właśnie to bardzo cenię sobie w kryminałach – trudne do odgadnięcia, a jednocześnie wiarygodne rozwiązanie zagadki.

Jednocześnie, co charakterystyczne dla pisarzy skandynawskich, znaczna część fabuły poświęcona jest zagadnieniom społecznym. W tym przypadku, problem dotyczy nie tylko społeczeństwa krajów północnej Europy, ale jest znacznie bardziej uniwersalny. Postępująca anonimowość i znieczulica w równej mierze dotykają Norwegię, jak i Wielką Brytanię czy Polskę. I nie chodzi tu tylko o brak zainteresowania obcym człowiekiem, który potrzebuje pomocy, ale o osoby, które przynajmniej teoretycznie są nam znane. Chyba każdy z nas ma w swoim otoczeniu przynajmniej jednego Viggo Hansena, człowieka samotnego, trzymającego się na boku, o którym przypomina się sobie dopiero, gdy przypadkiem na nas wpadnie.

Ciekawostką może być fakt, że jeden z głównych wątków powieści oparty został na serii morderstw i zaginięć młodych kobiet w Kanadzie, zwanych „Highway of tears murders”. Według oficjalnych danych na jednej z krajowych dróg na przestrzeni niecałych czterdziestu lat zaginęło osiemnaście kobiet, nieoficjalnie mówi się o ponad czterdziestu. Zwłoki niektórych z nich zostały odnalezione, los większości pozostaje nieznany. Autor nie ukrywa inspiracji tą historią i muszę przyznać, że bardzo osnuł wokół niej fabułę „Jaskiniowca”. 

Horst ma wszelkie zadatki na to, by podbić serca polskich miłośników skandynawskiego kryminału - dopracowaną fabułę, oryginalny pomysł inspirowany prawdziwą sprawą i świetny warsztat. I mam przeczucie, że za kilka lat nowych autorów będzie promować się hasłem „nowy Horst”.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję wydawnictwu Smak Słowa.