Uniwersum Metro 2033: "Dzielnica obiecana" Paweł Majka

Tytuł Dzielnica obiecana
Cykl Uniwersum Metro 2033
Autor: Paweł Majka
Wydawnictwo Insignis
Data wydania 2014
Stron 500

„Dzielnica obiecana” Pawła Majki to pierwsza polska powieść z cyklu „Uniwersum Metro 2033”. Z tego względu od chwili, gdy ukazała się w zapowiedziach, pobudzała wyobraźnię i zaostrzała apetyt polskich fanów postapokaliptycznego świata, którego podwaliny stworzył Dmitrij Głuchowski.

Pierwsze wrażenie było świetne. Klimatyczna okładka, na której widać ruiny Kościoła Mariackiego i mężczyzną o dość mrocznej facjacie przyciąga uwagę i to w bardzo pozytywnym tego słowa znaczeniu. Rewelacyjny prolog, w którym wspomnianego typa mamy okazję poznać, daje nadzieję na powieść pełną akcji, poprowadzoną według oryginalnego, ale wpisującego się w świat uniwersum, pomysłu.

Niestety już pierwszy rozdział sprowadza czytelnika na ziemię, a z każdym kolejnym wcale nie jest lepiej. Głównym bohaterem książki okazuje się nie mężczyzna poznany w prologu (który swoją drogą pojawia się ponownie dopiero na samym końcu i to nawet nie osobiście, a jedynie w rozmowach prowadzonych przez inne postaci), a nastoletni, mało rozgarnięty chłoptaś z przerośniętym ego. 

Siedemnastoletni Marcin, bo to o nim mowa, wychowany przez kierownika aktorskiej trupy, przemierza wraz z pozostałymi członkami zespołu schrony, w których mieszkańcom Nowej Huty udało się przetrwać wojnę atomową. Biorąc pod uwagę pogarszające się warunki życia wokół, aktorom nie wiedzie się najgorzej, a to za sprawą regularnie organizowanej przez nich loterii. Jednak źródło ich utrzymania staje się w końcu przyczyną ich upadku – władze schronów postanawiają przejąć dochodowy interes, członkowie trupy zostają więc oskarżeni o zdradę i skazani na śmierć. W ostatniej chwili Marcinowi oraz jego przybranej siostrze Ewie udaje się uciec przed egzekucją - wydostają się na powierzchnię i postanawiają uciec do słynnego Kombinatu, który w opowieściach okolicznych mieszkańców urósł do rangi niemal Ziemi Obiecanej. Ich tropem rusza niewielki oddział żołnierzy pod komendą porucznika Siedlara.

Nie powinno się oceniać całej książki przez pryzmat irytującego głównego bohatera, ale postać Marcina tak strasznie mnie denerwowała, że miałam szczerą nadzieję, że w międzyczasie wpadnie w łapy jakiegoś mutanta albo trafi go jakiś (nie)przypadkowy bełt. Nie wspominając o tym, że rozdziały poświęcone jego wędrówce przez zniszczoną Nową Hutę, a wcześniej pobytowi w schronach, czytałam z dużo mniejszym zainteresowaniem niż te, w których opowieść toczyła się z punktu widzenia Siedlara i jego podwładnych. Odniosłam wrażenie, że książka znacznie by zyskała, gdyby to on został uczyniony centralną postacią - pomijając już nawet kwestię tego, że jest najbardziej wyrazistym bohaterem, jako jedyny przeszedł prawdziwą i wiarygodną przemianę. 

Z pozostałych pojawiających się w książce postaci na uwagę zasługują także Król, o którym opowiada prolog (choć niestety został potraktowany bardzo po macoszemu i widać tu zmarnowany potencjał), duch, zwany Wesołym, komunistka Ninel i major Ulicka. Z tego grona najwięcej uwagi Majka poświęcił duchowi, który jest dosyć typowym przykładem doświadczonego stalkera-samotnika, stającego się mentorem dla nieopierzonego żółtodzioba (w tym przypadku - mojego pieszczoszka, Marcina). Pozostali ludzie pojawiający się w powieści to już niestety papierowe, jednowymiarowe laleczki, na czele z Ewą, bądź co bądź jedną z głównych postaci.

Fabułę trudno nazwać odkrywczą, ot bohaterowie przemieszczają się z punktu A do punktu B, napotykając na swojej drodze zarówno dobrych, jak i złych ludzi oraz zmutowane zwierzęta (choć tych ostatnich nie za wiele). Nie traktuję tego jednak jako zarzut, w końcu chociażby trylogia Diakowa opierała się na bardzo podobnym założeniu. Odniosłam jednak wrażenie, że „Dzielnica obiecana” niebezpiecznie blisko ociera się o młodzieżówkę wstawioną w realia świata z uniwersum Metro 2033. I to nie tylko ze względu na głównego bohatera, ale także styl autora i dialogi, jakby przeznaczone dla młodocianych czytelników, dla których najgorszym przekleństwem jest „łajza” lub „drań”. Nie chodzi nawet o to, że chciałabym na każdej stronie być raczona wulgaryzmami, ale zgrzytało mi niedopasowanie stylu mówienia do danych postaci. Niemal połowa książki opowiada o żołnierzach, zaprawionych w boju twardzielach i nikt mi nie wmówi, że nigdy nie wymyka im się ani jeden bluzg, nawet w środku dramatycznej akcji lub tuż po niej. Podobnie sprawa wygląda w przypadku grupy bandytów, którzy wykrzykują do uciekających im ofiar demoniczne wręcz „dorwiemy was, dranie!” Nie kupuję tego i tyle.

Teraz pora na przedstawienie plusów. Książka dość dobrze wpisuje się w klimat całego uniwersum i mimo że widać inspiracje autora oryginalnym „Metrem 2033” (m.in. fakt, że głównym bohaterem jest młody chłopak, pojawienie się frakcji nazistów i komunistów), dodał do powieści także własne, oryginalne pomysły. Spodobała mi się koncepcja jednomyślnych ptaków, której nie spotkałam jeszcze we wcześniej czytanych tomów cyklu, a która odgrywa w „Dzielnicy…” duże znaczenie. Samej radiacji i skutków promieniowania jest jednak jakby nieco za mało. Ponadto, w przeciwieństwie do większości pozostałych książek z cyklu, w tym przypadku bohaterowie rzadko walczą bronią palną, do której dostęp z wiadomych względów jest ograniczony. Zamiast tego do powszechnego użycia wesz łuki i kusze domowej roboty, co brzmi wiarygodnie.

Dobrym pomysłem było również zastąpienie stalkerów bardziej swojskimi „szperaczami” oraz „duchami”. O tych pierwszych niewiele właściwie wiadomo, bo pojawiają się tylko w opowieściach, ale raczej daleko im do typów pokroju Diakowskiego Tarana. O drugiej grupie dowiadujemy się więcej za sprawą Wesołego – wyrachowanego twardziela stroniącego od towarzystwa innych ludzi, który z niejednego pieca jadł już chleb. Stanowi on dosyć reprezentatywny obraz dla pozostałych duchów. Cieszę się także, że akcja toczy się nie w Warszawie, a w okolicach Krakowa i Majka wykorzystał motyw schronów, a nie podziemi metra.

Bardzo trafnie został także przedstawiony świat po zagładzie oraz reakcje ludzi, którzy mieli (nie)szczęście ją przetrwać. Człowieczeństwo i humanitaryzm powoli zostaje wyparty przez zwykłą chęć przetrwania i stopniowe dziczenie. Przekonująco wypadł także opis pogrążonych w religijnej manii rodziny tzw. popielnych, żyjących na powierzchni zbieraczy i ich obciążonych skutkami promieniowania potomstwem.

Przed Pawłem Majką stanęło bardzo trudne zadanie przetarcia szlaku dla innych polskich pisarzy aspirujących do dołożenia swojej powieści do świata Metra. Z tego też względu oczekiwania względem jego powieści przynajmniej w Polsce zostały wywindowane w górę, wiadomy jest również fakt, że zwykle surowo oceniamy rodzimych autorów. Postawiłabym „Dzielnicę obiecaną” mniej więcej po środku powieści, które  dotychczas ukazały się w naszym kraju. Na pewno stoi na znacznie wyższym poziomie niż „Za horyzontem” Diakowa, choć wiele brakuje jej choćby do „Korzeni niebios” Tullio Avoledo. Spodziewałam się dostać znacznie więcej, ale w ogólnym rozrachunku nie wypada ona tak najgorzej. Fani Metra powinni po nią sięgnąć, choćby po to, by przekonać się na własnej skórze, jak wygląda polska odsłona cyklu, a mieszkańcy Krakowa po to, by zobaczyć, jak ich miasto mogłoby wyglądać po nuklearnej apokalipsie.

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Agencji AIM Media