"Pamiętnik z mrówkoszczelnej kasety" Mark Helprin (recenzja przedpremierowa)

Tytuł Pamiętnik z mrówkoszczelnej kasety 

Autor Mark Helprin

Wydawnictwo Otwarte

Rok wydania 2014 

Stron 560

Sięgając po filiżankę kawy podczas lektury „Pamiętnika z mrówko szczelnej kasety”, czułam się jak heretyk popełniający największe świętokradztwo. A jednocześnie to właśnie czarny napój bogów (bądź jak kto woli „esencja zła”) towarzyszyła mi na niemal na każdej jej stronie.

Podający się za Oscara Progresso, ekscentryczny Amerykanin, który spędził ostatnich kilkadziesiąt lat w Rio de Janeiro, zasiada każdego dnia w ogrodzie, by spisać niezwykłą historię swojego życia. Okazuje się, że niepozorny, z wyglądu stateczny wykładowca w brazylijskiej akademii marynarki wojennej ma na swoim koncie zabójstwo (wcale nie jedno) i pracę dla największych finansowych elit, którą zakończył dokonując rabunku stulecia (łup niestety przepadł w amazońskiej dżungli). Jakby tego było mało, podczas wojny strącał z przestworzy samoloty nieprzyjaciela i sam dwukrotnie został zestrzelony przez Luftwaffe. No i trzykrotnie zakochiwał się na śmierć i życie od pierwszego wejrzenia – w cierpiącej na manię pasikoników nastolatce, miliarderce i trzykrotnie młodszej Brazylijce. Co ważne, za każdym razem była to miłość odwzajemniona. Przynajmniej przez pewien czas.

Istnieje tylko jeden egzemplarz tego rękopisu, jeden jedyny, ponieważ w zakładzie kserograficznym w Niteroi samoobsługowa kopiarka stoi obok ekspresu do kawy. Błagałem obsługę, żeby ją przestawili, błagałem niemal na kolanach, z klamerką do bielizny na nosie, ale odmówili. By ochronić tę powieść przed ewentualnym zniszczeniem, kosztem żmudnych starań sprawiłem sobie mrówko szczelną kasetę – ufam, że będziecie do niej odkładać każdą przeczytaną kartkę.

Śledząc losy głównego bohatera, można odnieść wrażenie, że to nie popełnione przez niego zabójstwa ani los, jaki spotkał jego rodziców, naznaczyły go na całe życie, ale że dokonała tego właśnie kawa. Sam widok parującej filiżanki, roznoszący się wokół aromat palonych ziaren potrafił wywołać w nim tak wielką burzę emocji, taką furię, a czasem dreszcze obrzydzenia, że nie był w stanie nad sobą panować. To kawa popchnęła go do pierwszego morderstwa, to przez nią wylądował w zakładzie dla obłąkanych, to w końcu przez nią rozpadło się jego pierwsze małżeństwo. Jak widać, „szatański narkotyk” nie pozwolił mu nawet na wykonanie kopii tak ważnych dla niego zapisków…

Już w „Zimowej opowieści” Mark Helprin pokazał, że doskonale włada piórem i ma niepowtarzalny styl. Choć w przeciwieństwie do poprzedniej powieści, w „Pamiętniku…” brak jest elementów stricte fantastycznych, zawarty w nim realizm jest jakby przepełniony magią. Brzmi to paradoksalnie, a jednak opowieść snuta przez głównego bohatera jest tak nierzeczywista, że trudno dać jej w miarę, mimo że absolutnie trudno oskarżać go o puszczanie wodzy fantazji. 

Książka jest zabawna, a jednocześnie nostalgiczna i momentami wzruszająca. Pokazuje przy tym przerysowany obraz współczesnego świata, można wręcz potraktować ją jak swego rodzaju satyrę na niemal każdy aspekt naszego życia – poczynając od polityki, ekonomii i religii, na relacjach międzyludzkich kończąc. 

Helprin czaruje słowem i snutą przez siebie historią. Jej przewrotne zakończenie nadaje wielu wydarzeniom nowego wymiaru, a jednocześnie sprawia, że trudno książkę zakwalifikować do jednego gatunku. Ponownie więc autor wymyka się schematom i zaszufladkowaniu. Serdecznie polecam.

Premiera już 8 października!

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Otwartemu.