"Piknik na skraju drogi" Arkadij i Borys Strugaccy

Tytuł Piknik na skraju drogi
Autor Arkadij i Borys Strugaccy
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
Data wydania 2011
Stron 172

To po prostu tak, jakby nam z nieba spadły odpowiedzi na pytania, których jeszcze nie umiemy zadać.

Nadrabiam ostatnio powieści, które wielu zalicza już do klasyki gatunku, a mi jak dotąd było z nimi nie po drodze. Na pierwszy ogień poszedł Cormac McCarthy, który wytelepał mnie emocjonalnie (jak dokładnie możecie sprawdzić tutaj), teraz przyszła kolej na braci Strugackich.

Akcja powieści toczy się bliżej nie określonym czasie w drugiej połowie XX wieku w jednej z sześciu tzw. Stref, gdzie przed kilkunastu laty wylądowali obcy. Jak dotąd nie ma pewności, jak traktować ten pierwszy kontakt z nieznaną cywilizacją (a właściwie jego brak, bo komunikacji nie nawiązano) – jako przejaw agresji, wypadek, czy też tytułowy piknik, jaki obcy urządzili sobie na przypadkowej planecie. Po Lądowaniach pozostały jedynie kosmiczne odpadki, tajemnicze i niebezpieczne, nadal znajdujące się w szczelnie otoczonych Strefach i stopniowo poddawane badaniom. 

Wstęp do Stref jest zakazany nie tylko ze względu na czające się w nich niebezpieczeństwo, ale również – a raczej przede wszystkim – z powodu znajdujących się w nich pozostałościach o nieznanym przeznaczeniu i działaniu. Jak to zwykle w takich przypadkach bywa, kwitnie nielegalny handel wszystkim, co tylko uda się przemycić z zakazanej Strefy, a zdobywaniem owych akcesoriów zajmują się zdecydowani na wszystko stalkerzy.

Akcja powieści rozgrywa się w amerykańskim miasteczku, którego fragment został przekształcony w Strefę, łatwo jednak dostrzec liczne rosyjskie naleciałości i elementy, z których część autorzy z pewnością umieścili celowo, a część raczej mimochodem. Teoretycznie w książce pojawiają się jedynie kilka rosyjskich akcentów - postać jednego z uczonych, Kiryła, przezwisko jednego ze stalkerów, czyjeś imię, itd. Nie sposób nie dostrzec jednak, że Ameryka Strugackich w niektórych aspektach codziennego życia przypomina ZSRR. Dwa pierwsze z brzegu przykłady to witanie gości wyciąganiem flaszki czy przyznawanie orderów zasłużonym urzędnikom.

„Piknik…” jest niewielki objętościowo, liczy zaledwie lekko ponad 172 strony, ale zawiera w sobie więcej treści i bardziej pobudza wyobraźnię niż niejedno opasłe tomiszcze. Autorzy zmuszają czytelnika do stawiania kolejnych pytań i samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na nie. Z jednej strony do końca pozostaje niewyjaśnione, czym w rzeczywistości były owe Lądowania, czy symbolizują początek końca ludzkiej cywilizacji, czy są jedynie odpadkami, na które człowiek rzucił się niczym leśne zwierze trącające łapą porzuconą przez kogoś puszkę po Coli. Z drugiej strony ów kontakt z pozaziemskimi artefaktami daje okazję do przyjrzenia się instynktom tkwiącym w każdym z nas. W pośredni sposób ujawniają one to, co najgorsze – chciwość, bezwzględność, dążenie po trupach do celu, nawet gdy nie jest on do końca pewny. Na tym jednak nie koniec, pojawia się bowiem pytania o naturę człowieka, kim jesteśmy i co daje nam prawo stawiać się nad innymi gatunkami.  

Wydany po raz pierwszy 1972 roku, „Piknik…” stał się jedną z najsłynniejszych książek w dorobku Arkadija i Borysa Strugackich, przez wielu zaliczany jest także do najważniejszych powieść science fiction. Na jego podstawie powstał film „STALKER”, a Dmitrij Głuchowski nie ukrywa, że to z „Pikniku…” czerpał inspirację podczas tworzenia postaci stalkerów w „Metrze 2033”. 

Większość opinii na temat tej powieści kończy się słowami „każdy fan science musi ją przeczytać”. Pozostaje mi jedynie im przyklasnąć, choć z pełnym przekonaniem polecam ją także osobom, które z tym gatunkiem zwykle są na bakier.

Książkę przeczytałam w ramach wyzwań Rosyjsko mi oraz Blackout.