"Modlitewnik amerykański. Luizjański blues. Viator" Lucius Shepard

Informacja o planowanym zakończeniu Uczty Wyobraźni wraz z ukazaniem się pięćdziesiątego tomu to najgorszy news tego roku. Seria, znana wszystkim miłośnikom fantastyki, jest zdecydowanie najlepszą i najciekawszą; przyciąga uwagę doborem nazwisk i pozycji wyróżniających się i dalekich od mainstreamu.

Skoro MAG ma zamiar zakończyć jej wydawanie, tym bardziej mam zamiar sięgnąć po te części, które dotąd ukazały się na naszym rynku. Tym razem padło na zbiór trzech mikropowieści Luciusa Sheparda, czyli Modlitewnik amerykański. Luizjański blues. Viator. Każda z nich opowiada inną historię, pozornie, nie są więc ze sobą związane, jednak gdy już skończymy całość, można znaleźć dla nich wspólny mianownik.

Otwierający książkę, największy objętościowo Modlitewnik amerykański to historia Wardlina Stuarta, który podczas odbywania kary w więzieniu za zabójstwo zaczyna pisać oryginalne modlitwy. Nie byłoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie fakt, że zdają się one mieć moc sprawczą i wyrażone poprzez nie pragnienia, niemal zawsze się urzeczywistniają. Po wyjściu na wolność Wardlin wydaje zbiór modlitw w formie książki, która szybko staje się bestsellerem, a on sam celebrytą i jedną z najpopularniejszych osób w Stanach.

To właśnie na meksykańskim pograniczu rozgrywa się główna akcja powieści (źródło)

Opowieść snuta przez Wardlina (narracja jest pierwszoosobowa) przedstawia przejaskrawiony obraz amerykańskiego społeczeństwa i wypaczone pojęcie „American dream”, zgodnie z którym nawet nie mając niczego, zawsze pozostaje szansa na zostanie Kimś i to przez duże K. Nie zawsze zgodnie z chęcią i wolą samego zainteresowanego, ale to tak na marginesie. Shepard bezlitośnie wyszydza odpustową religijność swoich rodaków, wielbiących efektownych kaznodziejów, z których ci najbardziej przebojowi często zyskują status gwiazdy i mają swoje show w telewizji. Na przykładzie historii swojego bohatera obnaża też kulisy tworzenia bestsellerów i bezwzględne prawa rynku, nawet nie tyle wydawniczego, co show biznesu w ogóle.

To jedna strona tej opowieści, drugą jest podjęcie tematu sprawczej mocy, jaką ma wiara. Nie jest przy tym istotne, czy chodzi o wiarę w Boga, bożka, czy zwykłego człowieka, ale o głębokie przekonanie, że samą siłą woli jesteśmy w stanie wpłynąć na rzeczywistość. I o ile to myślenie życzeniowe nie jest czymś szkodliwym, gdy dotyczy spraw drobnych, jak zdany egzamin czy pokonanie niezbyt poważnej choroby, o tyle staje się niebezpieczne w kwestiach poważniejszych. Przynajmniej gdy spojrzymy na to oczami Luciusa Sheparda.

Luizjański blues to z kolei najkrótsza, ale też najciekawsza z zawartych w książce historii, której akcja toczy się w niewielkiej mieścinie Grail, położonej gdzieś na prowincji w Luizjanie. Wkrótce ma nadejść noc świętojańska, a wtedy mieszkańcy miasteczka wybiorą nową Królową Nocy Letniej. Czy na pewno tytuł ten jest zaszczytem i przynosi szczęście? W kulturowym tyglu, przesiąkniętym wpływami voodoo, jakim jest Luizjana, nie jest to takie oczywiste.

Lepiej nie pobłądzić na luizjańskich bagnach, kto wie, kogo lub co tam spotkacie... (źródło)

Południe Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza Luizjana, to miejsce bardzo specyficzne, zwłaszcza gdy pomyślimy o niewielkich miejscowościach otoczonych mokradłami, po których snują się mgły i opary, i na których nadal krążą stare legendy, zarówno indiańskie, jak i te mroczniejsze, haitańskie, związane z kultem voodoo. Autor wprowadza nas do Grail, które sprawia wrażenie, jakby czas się w nim zatrzymał i którego mieszkańcy zazdrośnie strzegą swoich tajemnic. Gdy je w końcu poznamy, możemy pożałować wcześniejszej ciekawości.

To właśnie ta króciutka, licząca niewiele ponad sto stron, mini-powieść, zrobiła na mnie największe wrażenie i przyprawiła o prawdziwe ciarki doskonale przedstawionym mrocznym klimatem. W porównaniu z pozostałymi pozycjami z tego zbioru, najbliżej jej do powieści grozy, choć byłoby ogromną krzywdą nazwać ją po prostu horrorem. To opowieść o demonach, które tkwią nie tylko gdzieś na obrzeżach naszej świadomości, ale przede wszystkim w nas samych. I dobitnie przypomina ona, że człowiek jest w gruncie rzeczy stworzeniem słabym i egoistycznym. Niestety.

I w końcu Viator, po którym najwięcej się spodziewałam, ale ostatecznie jestem lekko zawiedziona. Akcja toczy się na Alasce, gdzie pięcioro mężczyzn zostaje zatrudnionych do oszacowania wartości wraku szwedzkiego frachtowca „Viator”, który rozbił się tu przed laty. Pobyt na statku ma destrukcyjny wpływ na ekipę, zaczynają popadać w psychozę i tracić kontakt z otoczeniem, a ich szefa dodatkowo prześladują mroczne i niepokojące sny. Jednak z każdym dniem ich przywiązanie do wraku rośnie i nie wyobrażają sobie nawet jego dobrowolnego opuszczenia.

Czy może być lepsze miejsce do pokazania walki człowieka z samotnością i samym sobą? (źródło)

Po przeczytaniu opisu spodziewałam się opowieści grozy o postępującym szaleństwie i samotności, zwłaszcza że odludzie na Dalekiej Północy idealnie wpisuje się w taki scenariusz. Niemal do samego końca autor zdaje się mieć właśnie taki zamysł, jednak na ostatnich kilkunastu kartach dokonuje zwrotu o sto osiemdziesiąt stopni, objawiając przed czytelnikiem rozwiązanie tej historii. Nie chcąc spoilerować, nie zdradzę Wam, o co chodzi, mogę jedynie powiedzieć, że według mnie całość wyszła nieproporcjonalnie, a przedstawione przez Sheparda rozwiązanie zyskałoby na znaczeniu i jakości, gdyby je odpowiednio rozwinął.

Niezależnie od tego, czy wraz z autorem włóczymy się po meksykańskich spelunkach, po luizjańskich moczarach, czy też mam wokół siebie leśną głuszę Alaski, towarzyszy nam to samo uczucia snu na jawie. Shepard pisze w bardzo specyficznym, onirycznym stylu, w żadnym momencie nie dając czytającemu pewności, czy to co właśnie widzi, jest rzeczywistością, czy też wytworem wyobraźni, ułudą bądź narkotyczną halucynacją. Jednocześnie posiada on moc przywiązania do siebie czytelnika, zawładnięcia jego wyobraźnią, zaszczepienia poczucia niepokoju, a chwilami prawdziwej grozy.

Wspomniałam wcześniej, że wszystkie zawarte w zbiorze powieści mają wspólny mianownik. Poza podobnym klimatem, wynikającym pośrednio ze sposobu pisania autora, jest nim również walka bohaterów z własnymi pragnieniami i demonami. Walka bezlitosna i zdawać by się mogło, że z góry skazana na porażkę. A może nie? Najlepiej przekonajcie się sami!

Za egzemplarz książki do recenzji serdecznie dziękuję księgarni Bonito.pl