"Saga o jarlu Broniszu. Tom 1" Władysław Jan Grabski

Saga o jarlu Broniszu. Tom 1
Władysław Jan Grabski
Replika 2015
352 stron

Sięgając po powieści historyczne najczęściej wybieram tematykę związaną z Wikingami bądź panowaniem Piastów na ziemiach polskich. Dlatego Saga o Jarlu Broniszu wydała mi się ideałem, zgrabnie łączy bowiem obydwa zagadnienia. 

Rok 995. Bronisz, namiestnik Bolesława Chrobrego, przybywa do obsadzonej drużyną Wikingów warowni Jomsborg, leżącej przy ujściu Odry, by sprawować pieczę nad grodem i interesami swego władcy. Ma również za zadanie zapewnić ochronę dopiero co owdowiałej Sigrydzie, królowej Szwecji, a jednocześnie siostrze Bolesława. Jako jedna z najpiękniejszych kobiet swoich czasów, a przy tym wnosząca w wianie całą Szwecję, stanowi łakomy kąsek dla sąsiadów, władców Norwegii i Danii. 

Saga o jarlu Broniszu skojarzyła mi się ze specyficzną mieszanką Starej baśni i Krzyżaków. Mamy w niej dzielnych wojowników (na typowych rycerzy, jest jeszcze za wcześnie), pogan nawracanych na chrześcijaństwo (choć akurat ich obraz jest dosyć jednostronny i niezbyt przypadł mi do gustu), widoczną niechęć do Niemców (biorąc pod uwagę, że powieść powstała w trakcie trwania II Wojny Światowej to również nie dziwi) i piękną dziewicę ratującą i czekającą wiernie na swego wybranka, który biega po świecie machając mieczem w służbie u władcy.

Grabski przybliża w swej powieści fakty, o których niewiele mówi się na lekcjach historii, co bardzo mnie dziwi, bo są nie tylko fascynujące, ale i naprawdę pobudzają wyobraźnię. Były to lata silnego wpływu Piastów na ówczesną Europę Wschodnią i Północną. Bolesław Chrobry umocnił pozycję Polski, oficjalnie już chrześcijańskiego państwa. Jego przyrodnia siostra Adelajda razem z księciem Gejzą władałą Węgrami, druga siostra Świętosława (Sigryda) wraz z królem Erykiem – Szwecją, a ich wuj Bolesław II Przemyślida – Czechami. Dzięki potężnej militarnej sile, Polacy ukrócili wikińskie rozboje na Bałtyku i pośrednio mieli dość duży wpływ na to, co dzieje się w Skandynawii, co samo w sobie byłoby materiałem na cudowną powieść.

Skansen w Jomsborgu - współczesna rekonstrukcja (źródło)

Oczami Bronisza obserwujemy rozwój wypadków, intrygi na najwyższych szczeblach ówczesnej władzy, a jednocześnie poznajemy jego własne losy. Jego ścieżki krzyżują się między innymi z drogą wiodącą biskupa Wojciecha (przyszłego męczennika) do Prus, gdzie miał on nadzieję nawracać pogan. Wiemy, jak to się niestety skończyło. Bronisz jest dosyć typowym przedstawicielem swoich czasów. Bogobojny chrześcijanin w świecie, który dopiero się chrystianizuje, z jednej strony słowa księży przyjmuje za pewnik, a jednocześnie targają nim wątpliwości, gdy dostrzega wokół siebie wątpliwy sukces przymusowej chrystianizacji pogan. Dręczy go wizja zbliżającego się roku tysięcznego i związana z tym obawa przed nadejściem końca świata. I w końcu, do głosu dochodzą jeszcze rozterki uczuciowe, gdy na jego drodze staje pewne urocze dziewczę.

Całość czyta się płynnie, ale jednocześnie nie do końca jest tym, czego się spodziewałam. O ile autor trafnie i przekonująco przedstawił wątki stricte historyczne, o tyle kwestie relacji damsko-męskich, zwłaszcza w odniesieniu do Bronisza i Helgi oraz zamętów uczuciowych Sigrydy pozostawiają nieco do życzenia. Sama Sigryda jest za to postacią zdecydowanie najbardziej interesującą w całej powieści, zaskakującą swą siłą, ale i bezwzględnością. Mam nadzieję, że w drugim tomie jej wątek będzie równie mocno zarysowany.

Sigryda (Świętosława)

córka Mieszka I, księżniczka polska, królowa Szwecji, Danii, Norwegii i Anglii

(źródło)

Powieść jest kolejnym już wznowieniem (powstała w latach 40. XX wieku), tym razem – w przeciwieństwie do poprzednich – została też podzielona na trzy tomy, a kolejny ma się ukazać już wkrótce. Takie rozczłonkowanie książki może wydać się dziwne czytelnikom, którzy pamiętają ją z jednego, obszernego wydania, ale z pewnością przekłada się to na wygodną lekturę. Zastanawiam się, jak mikroskopijna musiała być czcionka w jednotomowym wydaniu, by całość się w nim zmieściła, zwłaszcza że (jak podpatrzyłam) liczyło ono nieco ponad 500 stron, czyli dwa razy mniej niż ilość stron przewidziana w obecnie zaplanowanych trzech tomach.

Podsumowując, wprawdzie nie pieję z zachwytu, a w trakcie lektury nie przewracałam stron z wypiekami na twarzy niecierpliwie śledząc bieg wydarzeń, ale i tak jestem dosyć usatysfakcjonowana. Pewną nieporadność w niektórych wątkach, Grabski nadrabia doskonałym rozeznaniem w faktach historycznych, przedstawiając fascynujący aspekt naszej historii, który nie wiedzieć czemu został zepchnięty w cień i niewiele się o nim mówi. Teraz czekam na tom drugi, by poznać dalsze losy Bronisza. Dołączycie do mnie?

Za egzemplarz do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Replika.